Vrijdag de dertiende, recept voor ongeluk en tegenslag? Of is de angst voor deze ongeluksdag een op niets gebaseerd volksgeloof. Vijf vragen en antwoorden over vrijdag de dertiende.

Vrijdag de dertiende dat is toch bijgeloof, daar doen mensen tegenwoordig niet meer aan?

Dat is niet zo. Veel mensen maken op deze dag geen gebruik van het openbaar vervoer. Ze voorkomen dat ze onder een ladder doorlopen en ze gaan een zwarte kat (de belichaming van een heks) liever uit de weg. en sommigen denken dat een gebroken spiegel goed is voor zeven jaar ongeluk.

André Hazes weigerde op vrijdag de dertiende op te treden. Met gemiddeld drie vrijdagen de dertiende per jaar waren dat flink wat gaten in de agenda van de zanger.

In hotels en wolkenkrabbers in de Verenigde Staten ontbreekt vaak de dertiende verdieping. De 13e verdieping van het Trump International Hotel and Tower in Chicago heet Mezzanine Floor. In vliegtuigen ontbreekt soms stoelrij 13.

En om het bijgeloof maar te voeden: Op vrijdag 13 april 1970 verongelukte de Apollo 13 bijna. De raket was twee dagen eerder om 13:13 uur gelanceerd.

Waar komt die angst voor vrijdag de dertiende vandaan?

De vraag stellen is makkelijker dan hem beantwoorden. De oorsprong schuilt natuurlijk in de angst voor het onbekende. Het bijgeloof of volksgeloof kent vele bronnen.

Sommige verklaringen gaan terug naar het christendom. Zo zou Jezus Christus volgens sommigen zijn gekruisigd op vrijdag de dertiende. Dat verhoudt zich echter slecht met de aanduiding Goede Vrijdag. Ook gaat het verhaal rond dat God op vrijdag de dertiende Adam en Eva uit het paradijs verdreef. Maar of God al een kalender had gecreëerd laten we hier maar even in het midden.

Het Laatste Avondmaal van Jezus en zijn twaalf discipelen wordt ook aangewezen als mogelijke bron. Judas - de dertiende in het gezelschap - vertrok en pleegde verraad. In het Christendom wordt het getal twaalf als volmaakt gezien. Dertien is het ongeluksgetal. Duivelsdozijn wordt het getal ook al genoemd, verwijzend naar een heksenkring.

Vanuit geheel andere hoek wordt gewezen naar een Noorse sage waarin twaalf goden dineerden in Walhalla (de hemel). Aan de gezelligheid kwam een einde toen Loki, de god van chaos en leugens, binnenkwam. De god Balder – van de vreugde – werd door Loki gedood, waarna de aarde in rouw gedompeld werd.

En van geheel andere orde; in het Romeinse Rijk en vroeger bij de Britten vonden terechtstellingen op deze dag (vrijdag de dertiende) plaats. Niet zo vreemd dus dat sommigen voor deze dag een fobie ontwikkelden.

Is vrijdag de dertiende werkelijk al zo oud?

Hoewel de mensheid zich door de eeuwen heen altijd al gevoelig is geweest voor de angst voor het onbekende, duikt vrijdag de dertiende als ongeluksdatum pas voor het eerst in de berichtgeving op aan het einde van de 19e eeuw.

In de Verenigde Staten richten officieren in 1881 een eetclub voor dertien personen op. Nota bene om ongeluk te bezweren. In Nederland maakt de Leeuwarder Courant op 3 april 1896 melding van een ongeluk in relatie tot vrijdag de dertiende.

Na de Tweede Wereldoorlog, als de Amerikanen hun invloed laten gelden over Europa, wordt vrijdag de dertiende als begrip steeds bekender. De griezelfilm Friday The 13th uit 1980 maakt dat het fenomeen aan bijna niemand meer ontgaat.

Kunnen mensen van hun angst voor vrijdag de dertiende worden afgeholpen?

Ja. De Amerikaanse therapeut en historicus Donald E. Dossey bedacht voor mensen die lijden aan angst voor deze datum de term paraskevidekatriafobie. Dat woord is opgebouwd uit de Latijnse termen voor angst en vrijdag de dertiende. Volgens Dossey ben je van de angst af als je het woord goed kunt uitspreken. Oefenen dus maar.

Is het werkelijk zo gevaarlijk op vrijdag de dertiende?

Wat denk je zelf? Nee. Sterker nog. Volgens onderzoeken van verzekeraars doen zich op vrijdag de dertiende minder ongelukken als anders voor. Dat kan natuurlijk komen omdat mensen uit voorzorg liever thuis blijven. Een verzekeraar heeft uitgerekend dat er op vrijdag de dertiende iets minder schade gereden wordt dan op andere vrijdagen. Ook zijn er op vrijdag de dertiende minder ongelukken met brand en diefstal.