Het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen om klimaatverandering tegen te gaan, gaat niet snel genoeg. Daarom zoeken wetenschappers dringend naar andere manieren om CO2 uit de lucht te halen. Een groot aantal onderzoeksinstellingen wil samen gaan kijken of het lukt om op grote schaal CO2 te laten opnemen door gesteente.

Het gesteente moet daarvoor worden fijngemalen en worden uitgestrooid in de oceaan. Het overgrote deel van de opwarming van de aarde wordt opgenomen door zeewater. Oceanen waren vorig jaar warmer dan ooit gemeten, bleek vorige week.

Tegelijk kunnen oceanen ook een rol spelen in de oplossing van het klimaatprobleem, vermoeden de onderzoekers. Want niet alleen de warmte verdwijnt in zee, ook een derde van de CO2 die mensen hebben uitgestoten sinds de industriële revolutie is door oceanen opgenomen. Dat natuurlijke proces kan mogelijk worden versneld.

"Waar we naar kijken is: hoe kun je de oceanen overhalen om nog meer CO2 op te nemen. En kun je dat op zo'n manier doen dat het ook gunstig is voor het zeeleven. Want je wilt natuurlijk niet allerlei verschuivingen gaan veroorzaken die vervolgens weer een negatief effect hebben op alles wat leeft in de oceanen", legt Gert Jan Reichart uit, onderzoeker bij het Nederlands Insituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ).

Om dat te bereiken is het mogelijk om sommige soorten gesteente te vergruizen tot heel kleine deeltjes. Als die daarna worden uitgestrooid in het water van de oceanen, nemen ze CO2 op, is de gedachte. Zo wordt het natuurlijke proces van het verweren van gesteente geïntensiveerd. "Het gesteente valt door het vermalen eerst in allerlei kleine deeltjes uit elkaar. Dat noemen we fysische verwering. Vervolgens gaat het om het chemische proces van de verwering", vertelt Reichart.

Een gesteente als bijvoorbeeld basalt bevat het mineraal olivijn. Dit mineraal verweert snel en daarbij wordt CO2 uit de lucht gehaald. De gedachte dat het strooien van olivijn het klimaat kan helpen, is niet nieuw. In Nederland wordt er al jaren kleinschalig onderzoek naar gedaan. De reden dat dit nu wordt opgeschaald, heeft alles te maken met de toegenomen maatschappelijke aandacht voor klimaatverandering, zegt mede-onderzoeker Jasper Griffioen van TNO en de Universiteit Utrecht.

"De urgentie van het klimaatprobleem is toegenomen", zegt Griffioen. "De afgelopen jaren is er veel over gepraat, maar er zijn toch maar weinig maatregelen genomen. Sinds het Klimaatakkoord van Parijs zijn de samenleving en de politiek er nu veel meer van doordrongen dat er echt maatregelen moeten komen. Daarom is het nu een beter moment."

In het onderzoek wordt samengewerkt door wetenschappers van TNO, Deltares, Boskalis, het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee en verschillende universiteiten. Het onderzoeksvoorstel wordt komende week ingediend bij NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.

Er zijn verschillende problemen die onderzocht moeten worden. Hoe zorg je ervoor dat je zo weinig mogelijk energie verbruikt? Op welke plaatsen in de wereld kan je het gemalen gesteente het beste verspreiden?

Bovendien is er nog een ander probleem, vertelt Jos Vink van Deltares, niet betrokken bij dit project, maar wel bezig met ander onderzoek naar de risico's van olivijn. "We weten bijvoorbeeld dat er ook nikkel in zit. Als je nikkel in grote hoeveelheden binnenkrijgt, is het giftig. Dat effect treedt misschien niet snel op, maar voordat je olivijn op grote schaal uitstrooit in de zee, moet je wel zeker weten wat de gevolgen zijn. Want als het effect heeft op een algje, dan heeft het ook effect op een kreeftje en dan op een vis en daarna op de mens."
Planten van bomen

Toch denkt ook Vink dat het vergruizen van gesteenten één van de manieren kan zijn om actief CO2 uit de atmosfeer te halen, net als de opslag van CO2 in de grond en het planten van extra bomen.

Zeker dat laatste heeft op de langere termijn onvoldoende effect, denkt Gert Jan Reichart. "Voor de korte termijn kan je dat wel gebruiken, om een klein beetje CO2-uitstoot op te nemen. Als je op de lange termijn iets wilt doen aan het broeikaseffect, dan zullen we gesteente moeten gaan fijnmalen op heel grote schaal."

Een ding is zeker, zeggen de onderzoekers: als de techniek succesvol blijkt, zal het over de hele wereld moeten worden toegepast. Griffioen: "Dat kan Nederland niet alleen, maar alleen in internationaal verband."