Mensen met Europese of Afrikaanse voorouders hebben veel meer neanderthaler-DNA in hun genoom dan gedacht. Dat blijkt uit onderzoek waarin voor het eerst neanderthaler-genen in hedendaagse mensen met Afrikaanse voorouders zijn geïdentificeerd. Het lijkt erop dat dit ‘spook-DNA’ door Afrika verspreid is geraakt doordat oermensen vanuit Europa daarnaartoe zijn teruggekeerd.

‘Het verrassende aan onze resultaten is de grootte van het neanderthaler-aandeel in alle Afrikaanse populaties die we hebben bestudeerd. Afrikanen hebben veel meer neanderthaler-voorouders dan gedacht’, zegt geneticus Joshua Akey van de Princeton-universiteit, die het onderzoek leidde.

De neanderthalers verschenen ongeveer 430.000 jaar geleden op het aardtoneel. Ze leefden in Europa en Centraal-Azië. Zo’n 40.000 jaar geleden stierven ze uit. Op basis van genetisch onderzoek weten we dat de moderne mens zich na zijn vertrek uit Afrika met de neanderthaler heeft vermengd. Beide soorten hebben namelijk sporen van die vermenging achtergelaten in elkaars DNA.

Uit eerder onderzoek volgde dat ongeveer 1,5 procent van het DNA van mensen met Europese voorouders het resultaat is van deze seksuele ontmoetingen met neanderthalers. Mensen met Oost-Aziatische voorouders hadden 1,8 procent neanderthaler-DNA. Dat verschil is mogelijk het gevolg van meer inteelt in Azië.

Deze neanderthaler-genen werden geïdentificeerd door het genoom van de Europeanen en Aziaten te vergelijken met dat van mensen met Afrikaanse voorouders. Daarbij werd aangenomen dat Afrikaanse voorouders geen neanderthaler-DNA met zich meedroegen. Klinkt logisch, aangezien de neanderthalers nooit in Afrika zijn geweest. Maar klopt die aanname ook?

Om dat te achterhalen, ontwikkelden de onderzoekers een nieuwe methode om uit DNA te bepalen wat je voorouders waren. Met gegevens van het 1000 Genomes Project bestudeerden ze het genoom van hedendaagse mensen met Afrikaanse voorouders, afkomstig uit zowel Afrika als de rest van de wereld.

Het onderzoek onthulde een onverwacht grote neanderthaler-bijdrage van 0,3 procent bij mensen met Afrikaanse voorouders. Eerdere studies kwamen uit op minder dan 0,02 procent. Sommige van de geïdentificeerde genen spelen een rol in het immuunsysteem en de gevoeligheid voor uv-licht.

De onderzoekers denken dat het neanderthaler-DNA vroegere Afrikaanse populaties heeft bereikt doordat moderne mensen vanuit Europa terug naar Afrika migreerden. ‘Europese voorouders hebben een substantieel deel van het neanderthaler-genoom naar Afrika gebracht. Dat verspreidde zich vervolgens over het continent’, zegt Akey.

Het nieuwe onderzoek toont tevens aan dat eerdere studies de neanderthaler-component in het genoom van hedendaagse mensen met Europese voorouders hebben onderschat. Een groot deel van hun neanderthaler-DNA was namelijk niet als zodanig geïdentificeerd in de genomen die als referentiekader werden gebruikt.

‘Iedereen die vandaag de dag leeft, draagt de erfenis van die vermenging met de neanderthalers met zich mee’, zegt Akey. ‘We hebben sterk bewijs gevonden dat migraties, zowel uit Afrika als ernaartoe, een prominente rol hebben gespeeld in het vormen van patronen in de menselijke genetische variatie.’