Hij wordt verkocht als de eerste in zijn soort: de wijnfles van papier (en plastic). Toch bestaat wijn in dozen al jaren. Een kwestie van duurzamer drinken of oude wijn in nieuwe zakken?

De slogan is in ieder geval scherp: smaakt goed, weegt wijnig. De papieren wijnfles van supermarktketen Marqt is vijf keer lichter dan een glazen fles en heeft een zes keer lagere ecologische voetafdruk. De buitenkant is gemaakt van 94 procent gerecycled karton, de binnenkant van een plastic zak. Beide onderdelen zijn volgens supermarkt Marqt na gebruik los te halen en apart te recyclen.

Producent Frugalpac bracht de papieren fles vorig jaar uit en kon de vraag vervolgens amper aan. De rode wijn 3Q van Cantina Goccia (die Marqt verkoopt) was twee keer achter elkaar uitverkocht. De Italiaanse wijnboer heeft zich voorgenomen minstens de helft van het assortiment in papieren flessen te verkopen. Een witte wijn is intussen al verkrijgbaar.

Frugalpac liet de milieuwinst van de ­papieren fles doorrekenen door certificeringsbedrijf Intertek. Uit de levenscyclusanalyse blijkt dat de CO2-voetafdruk van de papieren wijnfles tot wel zes keer lager ligt dan die van een glazen fles. Ook kost de papieren fles een derde minder energie dan een fles van volledig gerecycled plastic. De onderbouwing van deze berekeningen is echter niet openbaar, zodat de claims lastig te controleren zijn.

Je kunt je afvragen waarom sommige flessen zó zwaar zijn
Dat de papieren fles lichter is dan een glazen fles, staat buiten kijf. Hoeveel lichter precies, kan nogal schelen. “Glazen wijnflessen zijn er in allerlei gewichten”, zegt Chris Bruijnes, directeur van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken. “Je kunt je wel afvragen waarom sommige flessen zó zwaar zijn. Volgens marketeers denken consumenten dan dat de wijn beter is.”

Het papieren deel van de fles bestaat volgens Frugalpac voor 94 procent uit gerecycled karton. Roland ten Klooster, hoogleraar verpakkingsontwerp en -management aan de Universiteit Twente, denkt dat de overige 6 procent ‘nieuw’ karton is. Dat zit er waarschijnlijk in voor de stevigheid.

Hij verwacht dat de productie van de papieren buitenkant iets minder energie kost dan die van een glazen fles. “Het zal elkaar niet veel ontlopen. De mantel van samengeperste papierpulp moet door de droogstraat, dat kost flink wat energie.”

De zak van gerecycled plastic staat haaks op de wetgeving
Over de plastic binnenkant van de fles heeft Bruijnes zijn twijfels. “De claim dat de zak van gerecycled plastic is gemaakt, staat haaks op de wetgeving. Regels voor voedselveiligheid maken het heel moeilijk om recyclaat toe te passen in voedselverpakkingen.”

Om de zak aan de binnenkant luchtdicht te maken, wordt waarschijnlijk een plastic laminaat met opgedampt aluminium gebruikt, denkt Ten Klooster. “Dat is vergelijkbaar met een chipszak. Chipszakken bestaan uit twee lagen die met lijm zijn verbonden. Afhankelijk van het type lijm kunnen deze twee lagen recyclebaar zijn. Dat is wel een vorm van downcycling, waardedaling van het materiaal.”

De binnenkant van de wijnfles lijkt een gemetalliseerde laag te hebben, zegt ook Bruijnes. “Of het een apart laagje is of opgedampt aluminium, maakt weinig uit. Beide zijn niet goed uit te sorteren en recyclen. Ze komen uiteindelijk bij het restafval terecht en worden verbrand.”

Veel wijn zit tegenwoordig in plastic flessen, omdat die lichter zijn dan glazen flessen. Dat scheelt CO2-uitstoot tijdens het transport. Ten Klooster nuanceert dat. “Meestal blijft transport bij levenscyclus­analyses buiten beschouwing, omdat het niet veel bijdraagt aan de totale milieu-impact. Het grootste deel van de energie zit in het materiaal.”

De dozen voor de flessen moeten sterker zijn
Het transport van lege flessen zal elkaar in dit geval niet veel ontlopen, vervolgt hij. “Bij de gevulde flessen zullen er van de papieren variant meer op een pallet kunnen staan. De dozen waar de flessen in staan, moeten echter sterker zijn, omdat ze deels het gewicht van de wijn dragen.”

Of de papieren wijnfles duurzamer is dan een glazen fles, durft hij niet te zeggen. “De glazen fles is prima recyclebaar en houdt de wijn lang goed. Dat is bij de papier-plasticfles de vraag. Voor wijn die niet lang houdbaar hoeft te zijn, kan de papier-plasticfles een alternatief zijn.”

Joost Vogtländer, universitair hoofd­docent duurzaam ontwerp aan de TU Delft, noemt wijn een ‘uiterst emotioneel product’: “Marqt kan objectief gelijk hebben dat de fles lagere milieu-impact heeft (de claims zijn zeker aannemelijk), maar als de consument denkt dat hij papier of plastic proeft, dan is dat zo.”

Hij verwacht niet dat de flessen gerecycled gaan worden. “Met koffiebekers van grote kantoren gaat dat goed door de gescheiden inzameling van grote volumes. Met wijnflessen van huishoudens is dat kansloos.”

Vogtländer vindt de papieren wijnfles dan ook ‘een waardeloos product’. “De consument zal het associëren met lagere kwaliteit en voor dezelfde prijs een glazen fles kopen. Duurzame en circulaire innovaties moeten aan dubbele voorwaarden voldoen: een lagere voetafdruk én een hogere kwaliteit (begeerlijkheid) dan het bestaande alternatief.”
Foto