De valkaakmier (Odontomachus brunneus) heeft krachtige kaken die hij razendsnel dicht kan laten vallen. De kaken zijn vergrendeld totdat iets de voelhaartjes van de mier beroert. Dan slaan de met veren aangedreven kaken keihard op elkaar. Een aantal jaar geleden ontdekten wetenschappers dat de valkaakmier zijn kaken ook als katapult kan gebruiken. Door zijn kaken tegen de grond te knallen, kan de mier zichzelf lanceren. Nu ontdekte een Amerikaans onderzoeksteam dat de mier deze springstrategie gebruikt om aan roofdieren te ontsnappen. De kaken verbeteren de overlevingskansen van de mier drastisch: de mier heeft dubbel zoveel kans om ongedeerd weg te lopen als hij zijn natuurlijke katapult inschakelt.

Ontsnappen aan het noodlot

Om na te gaan of de mier de kakensprong inderdaad gebruikt om bij roofdieren weg te komen, gooiden de onderzoekers valkaakmieren in de kuil van hun vijand de mierenleeuw. Deze dieren zitten in hun kuilen te wachten tot nietsvermoedende prooi naar binnen valt. Soms gooien ze zand naar een vallende mier, om te zorgen dat ze geen grip kunnen krijgen op de wanden en onvermijdelijk naar beneden tuimelen waar de mierenleeuw op ze wacht.

‘In 15 procent van de gevallen waren de valkaakmieren in staat om uit de kuil van de mierenleeuw te springen’, zegt onderzoeker Fredrick Larabee in een persverklaring. Om na te gaan of de kaken hun hierbij hielpen, lijmden de onderzoekers de mierenkaken dicht. De beestjes konden niet meer springen, en het aantal slachtoffers verdubbelde.

Valkaakmierkaken

De valkaakmierkaken slaan dicht met een snelheid van 40 meter per seconde, ofwel 144 kilometer per uur. Naast de katapultfunctie dienen de kaken ook als wapen bij de jacht, bescherming en het graven van het mierennest.