Het in het Rotterdamse Erasmus MC voor de zevende maal transplanteren van een nierpatiënt blijkt een wereldrecord. Met dank aan een programma om patiënten met veel antistoffen toch te kunnen transplanteren en een chirurgisch hoogstandje. Dr. Ajda Rowshani coördineert het Nederlandse programma en voorziet nieuwe hoop voor heel veel nierpatiënten.

'We hebben nu drie mensen met deze methode behandeld, en bij alle drie werkt de nieuwe nier zoals we hoopten,' zegt ze. Op zich zijn de gebruikte technieken niet nieuw. In de VS worden patiënten met veel antistoffen al langer, voorafgaand aan de transplantatie, behandeld met plasmaferese. Dat is een procedure waarbij het bloedplasma van de patiënt, inclusief de voor het transplantaat schadelijke antistoffen, wordt vervangen door schoon plasma. Daarmee wordt de hoeveelheid antistoffen in het bloed sterk teruggebracht.

Daarnaast worden de patiënten op dat moment al behandeld met geneesmiddelen die ofwel de productie van nieuwe antistoffen remmen, ofwel de werking van bestaande tegengaan. In de praktijk blijkt dat op deze manier de kans op een afstoting inderdaad veel en veel lager is. 'We hebben deze methode in het kader van een onderzoek ook toegepast bij iemand die al zes transplantaties had ondergaan,' vertelt Rowshani. Björn van Empel (toen 37) is in de bloei van zijn leven maar maakte met de grote hoeveelheid antistoffen door de zes eerdere transplantaties erg weinig kans. 'Hoe meer antistoffen iemand in zijn bloed heeft, hoe kleiner de kans dat er een passende nier gevonden kan worden.'

In het geval van Van Empel lag er ook een flinke chirurgische uitdaging. Van Empel, die met zijn transplantatie het Guinness Book of Records haalde, was al aan beide kanten drie keer getransplanteerd. Het wordt in zo'n geval wel erg lastig om voor een vierde keer een nier met de bloedvaten te verbinden. Maar de Rotterdamse chirurg Khe Tran zorgde ervoor dat ook deze hobbel werd genomen en Van Empel werd, succesvol, getransplanteerd. 'Dankzij een uitgebreide voorbereiding zijn we geen echt onverwachte dingen tegengekomen', zegt Tran.

Ze benadrukt wel dat er altijd extra risico's zijn als zo vaak in hetzelfde gebied wordt geopereerd. 'De ruimte is vaak beperkt, het weefsel is stug door littekenweefsel, de vaten zijn lastig bloot te leggen. Kortom, de operatie is aanmerkelijk uitgebreider dan bij een eerste of tweede transplantatie. Ook kiezen we in zo'n geval het liefst voor een wat kleinere donornier met zo mogelijk een enkele slagader, ader en urineleider,' vertelt ze. De nier werkte onmiddellijk 'op tafel', altijd een fijne ervaring voor Tran.

Björn van Empel voelt zich nu, ruim een jaar na de geslaagde transplantatie, kerngezond. De nier doet het prima en in oktober hoopt hij voor het eerst vader te worden. 'Ik was het meest bang voor problemen met de doorbloeding van de nier,' vertelt hij. Bij de twee voorgaande transplantaties moest de nier om die reden weer na een paar dagen worden verwijderd. 'Erg frustrerend als er geen sprake is van afstoting, maar je de nier toch moet missen,' vertelt Van Empel, die alweer acht jaar dialyseerde toen hij zijn zevende nier kreeg.

Van Empels zus was donor en gelukkig kerngezond. Haar nieren bleken ook te voldoen aan de hoge eisen die er in dit geval aan werden gesteld. Ze doneerde haar linker nier die nu bij haar broer rechts in de buik zit. 'De nier moest wel op een bepaalde manier worden ingepakt omdat er niet genoeg weefsel was om hem goed af te dekken, maar dat is helemaal goed gekomen,' vertelt Van Empel die in maart 2014 werd geopereerd.

'De inschrijving in het Guinness book of Records was een geintje, maar het is wel een mooi stukje reclame voor dit nationale desensibilisatieprogramma. Ik hoop dat het lukt om ervoor te zorgen dat het niet bij deze drie mensen blijft, maar er ook definitief geld komt om meer mensen te helpen. Dialyse is op termijn toch altijd veel duurder en na een transplantatie kunnen mensen meer en zijn dus ook actiever in de maatschappij.'

Ook dr. Rowshani benadrukt het belang van de voortzetting van het HLA-incompatibele-niertransplantatieprogramma: 'we kunnen de kwaliteit van leven van heel veel mensen hiermee enorm opkrikken. De aanvraag voor vergoeding van onze methode is al bij Zorginstituut Nederland ingediend. Ik hoop dat hier snel duidelijkheid over komt, zodat we ermee verder kunnen.'